ประชาสังคม 4 ภาคไม่ใช่ชื่อตลาด แต่เป็นการดำเนินการประชุมออนไลน์เพื่อจัดทำข้อเสนอเชิงนโยบาย ภายใต้แนวคิด “ภาคประชาสังคม : การเป็นหุ้นส่วนที่เข้มแข็งในการพัฒนาสังคม”* ซึ่งจัดขึ้นเรื่อยมาตั้งแต่วันที่ 23 พฤษภาคม – 5 มิถุนายน 68 โดยมีหน่วยงานหลักคือ กรมพัฒนาสังคมและสวัสดิการ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์

แม้ในกิจกรรมจะมีการแลกเปลี่ยนกันอย่างหลากหลาย แต่หนึ่งในเนื้อหาซึ่งว่ากันถึง “อุปสรรคและความไม่เป็นธรรมทางภาษี” ที่ภาคประชาสังคมต้องเผชิญ อาจเป็นหนึ่งปัจจัยในการขัดขวาง ทำให้การดำเนินงานแก้ไขปัญหาและพัฒนาสังคมต้องหยุดชะงัก ขาดตอน รวมทั้งกลายเป็นความเสี่ยงที่ผู้ปฏิบัติงานภาคประชาสังคมต้องแบกรับ

ปัจจุบัน มีความไม่เป็นธรรมทางภาษีที่เป็นข้อถกเถียงเนื่องจากว่า บางองค์กรต้องเสียภาษีจากรายได้ โดยไม่สามารถหักค่าใช้จ่ายได้ แม้จะเป็นรายได้ที่นำไปใช้เพื่อประโยชน์สาธารณะและภาระทางภาษีซึ่งแตกต่างกันไปตามรูปแบบการจัดตั้ง แม้จะมีวัตถุประสงค์เพื่อประโยชน์สาธารณะเช่นเดียวกัน จนทำให้เกิดความสับสน ( มีเพียง “องค์การสาธารณกุศล" โดยกระทรวงการคลังเท่านั้นได้รับการยกเว้นภาษี อ่านข้อกำหนดและเงื่อนไข https://www.rd.go.th/2644.html) รวมทั้งยังมีความไม่ชัดเจนของกฎหมาย ในการตีความและบังคับใช้ โดยเฉพาะประเด็นเรื่อง "เงินอุดหนุน/เงินสนับสนุน" ที่ถูกตีความว่าเป็นการ "จ้างทำของ" ทำให้ต้องเสียภาษีรายได้แบบทั่วไป

จากการประชุม CSOs Forum ระดับภาค ที่จัดขึ้นจึงเกิดเป็นข้อเสนอสำคัญ 5 เรื่อง จากผู้รับรองและเสนอทุกภูมิภาคมากกว่า 150 คน ได้แก่

1. ภาครัฐควรมีมาตรการยกเว้นภาษีให้กับองค์กรภาคประชาสังดมโดยตรง รวมถึงการยกเว้นภาษีนิติบุคคคลสำหรับรายได้ที่นำไปใช่ในกิจกรรมสาธารณประโยชน์ และการยกเว้นภาษีมูลค่าเพิ่ม สำหรับการจัดกิจกิจกรรมเพื่อสังคม เช่น การฝึกอบรมหรือการเผยแพร่ความรู้
2. ส่งเสริมการบริจาคด้วยสิทธิประโยชน์ทางภาษีที่ชัดเจนและเข้าถึงง่าย ควรอนุญาตให้ประชาชนและภาคเอกชน สามารถนำเงินที่บริจาคให้กับองค์กรภาคประชาสังคมไปลดหย่อนภาษีได้ง่ายขึ้น โดยไม่จำเป็นต้องให้องค์กรเหล่านั้นจดทะเบียนเป็นองค์กรสาธารณประโยชน์อย่างเดียว
3. เปิดช่องทางให้ประชาชนสามารถบริจาดเงินภาษีส่วนหนึ่งให้กับองค์กรภาคประชาสังคมได้โดยตรง จัดให้มีกลไกที่ผู้เสียภาษีสามารถเลือกที่จะบริจาคเงินภาษีบางส่วนของตน ให้กับองค์กรภาคประชาสังคม เหมือนกับที่พรรคการเมืองสามารถรับเงินภาษีได้ เพื่อลดความเหลื่อมล้ำ และให้ภาคประชาสังคมมีแหล่งเงินทุนในการขับเคลื่อนงานด้านสังคมได้
4. ปรับปรุงเงื่อนไขการเป็น "องค์การสาธารณกุศล" ให้ยืดหยุ่นและเข้าถึงง่ายขึ้น โดยขอให้มีการปรับปรุงเงื่อนไขให้สอดคล้องกับสภาพการณ์ปัจจุบัน ลดระยะเวลาในการพิจารณา และอาจพิจารณาจากประวัติการดำเนินงานที่เป็นรูปธรรมมาอย่างยาวนานขององค์กร เพื่อให้องค์กรภาคประชาสังคม เข้าถึงสิงสิทธิประโยชน์ทางภาษีได้ง่ายขึ้น
5. สร้างความชัดเจนและมาตรฐานเดียวกันในมาตรการภาษีและการบริหารจัดการ ให้รัฐออกกฎหมายและมาตรการภาษีที่ชัดเจนและเป็นมาตรฐานเดียวกันสำหรับภาคประชาสังคม เพื่อลดความสับสนและความเหลื่อมล้ำในการบังคับใช้ โดยเฉพาะการให้หน่วยงานที่ให้งบประมาณควรหักภาษี ณ ที่จ่ายไว้ตั้งแต่แรก หรือหากไม่หัก ควรแจ้งให้ชัดเจนว่า ผู้รับมีหน้าที่ต้องยื่นและเสียภาษีอย่างไร เพื่อให้องค์กรภาคประชาสังคมสามารถบริหารจัดการเอกสารและภาษีได้อย่างถูกต้อง ไม่ต้องกังวลว่าจะถูกเรียกเก็บภาษีย้อนหลัง

ทั้งนี้ สำหรับการประชุม CSOs Forum เมื่อดำเนินการแล้วเสร็จจะจัดการประชุมระดับประเทศต่อไปปลายเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2568 และจะมีการเผยแพร่เอกสารการประชุม เพื่อให้ทราบและมีส่วนร่วมติดตามโดยทั่วกันเป็นลำดับถัดไป

*การประชุมผ่านระบบออนไลน์ วันที่ 23 / 27 /30 พฤษภาคม และ5 มิถุนายน 2568